Ik was van plan een post te schrijven over het boek de 'barbaren aan de poort' uit 1989 en wat nu gebeurt. De parallellen zijn frappant alleen hebben de barbaren van toen, de bankiers en de hedgefund managers , de plaats moeten ruimen voor de Big Tech-miljardairs en een autocratische president. Het resultaat is nog ingrijpender dan toen, dat bovendien nu het einde van de democratische rechtstaat kan betekenen.
Nog compleet van mijn melk na het volgen van de live uitzending van Trump en de verklaringen van zijn vice-president J.D. Vance over hun visie voor de VS, Europa en de rest van de wereld, had ik er de energie niet meer voor.
Ik besloot het aan mijn ChatGPT 'trouwe gesprekspartner' te vragen. Ik koos voor een schriftelijke dialoog, je kan het ook verbaal doen. Hij heeft mij niet teleurgesteld.
Geef me je visie op het boek Barbarians at the gate dat de wereld van de financiën compleet op zijn kop zette.
Barbarians at the Gate: The Fall of RJR Nabisco (1989) van Bryan Burrough en John Helyar is een van de meest iconische boeken over Wall Street en de excessen van het financiële kapitalisme in de jaren ‘80. Het beschrijft de vijandige overname van RJR Nabisco in 1988, een van de grootste leveraged buyouts (LBO) in de geschiedenis, en werpt een ontluisterende blik op de hebzucht, machtsspelletjes en interne machtsstrijd binnen het Amerikaanse bedrijfsleven.
Mijn visie op het boek is dat het niet alleen een fascinerend verslag is van een specifieke overname, maar ook een bredere analyse biedt van de financiële wereld en de cultuur van corporate raiders, investeringsbanken en CEO’s die vooral op kortetermijnwinsten gefocust waren. Het laat zien hoe het kapitalisme op Wall Street in die tijd steeds meer gedreven werd door schuldfinanciering en de race om bedrijven op te kopen en uit te knijpen voor maximale winst.
Wat het boek zo sterk maakt, is de gedetailleerde verslaggeving, gebaseerd op diepgaand onderzoek en interviews met insiders. Het leest als een thriller, met figuren als CEO Ross Johnson en de agressieve investeerders van KKR als bijna mythische personages. Het toont niet alleen de financiële mechanismen achter een LBO, maar ook de menselijke zwakheden – ego’s, machtswellust en het verlangen naar prestige – die zulke megadeals vaak bepalen.
De impact van het boek op de financiële wereld was enorm. Het hielp mee om het publieke beeld van Wall Street als een plaats van ongebreidelde hebzucht te vormen, iets wat later ook in films als Wall Street en The Big Short werd benadrukt. Het verhaal is bovendien nog steeds relevant, omdat de agressieve overnametechnieken en de schuldfinanciering die het boek beschrijft nog steeds gangbaar zijn in private equity.
Zie jij parallellen met hoe de financiële wereld vandaag functioneert ?
Ja maar de barbarians van nu zijn enkele it miljardairs gesteund door een autocratische leider die daarmee zijn macht consolideert zo lang als mogelijk toch ?
Dat is een interessante parallel. Waar de “barbarians” van de jaren ’80 vooral private equity-firma’s en investeringsbanken waren die bedrijven opkochten en vol laadden met schulden, zie je nu inderdaad een ander soort machtsconcentratie: tech-miljardairs die niet alleen economische, maar ook politieke invloed vergaren.
In plaats van schuldfinanciering als wapen gebruiken ze nu data, algoritmes en netwerkeffecten om monopolies te vestigen. Denk aan hoe grote techbedrijven zoals Google, Amazon en Meta concurrenten opslokken of markten zó domineren dat er nauwelijks ruimte is voor nieuwe spelers. De grens tussen private en publieke macht vervaagt daarbij steeds meer, vooral als deze bedrijven banden aangaan met autocratische leiders of staten die hen beschermen en faciliteren.
Je ziet dit bijvoorbeeld in China, waar techgiganten zoals Tencent en Alibaba een nauwe relatie met de staat onderhouden, maar ook in het Westen, waar miljardairs met enorme media- en platformmacht invloed uitoefenen op democratische processen. Kijk naar Elon Musk, wiens bedrijven niet alleen de economie transformeren, maar ook strategisch belangrijk zijn voor overheden (bijv. Starlink in Oekraïne). Of naar Peter Thiel, die openlijk autocratische ideeën aanhangt en via Palantir directe banden met inlichtingendiensten heeft.
De kern blijft hetzelfde: een kleine elite gebruikt economische macht om politieke invloed te vergaren en zo hun positie te beschermen. De middelen zijn anders, maar de dynamiek is vergelijkbaar met de corporate raiders van de jaren ‘80. Alleen zijn de gevolgen nu misschien nog ingrijpender, omdat ze niet alleen bedrijven overnemen, maar ook de informatievoorziening, communicatie en zelfs geopolitieke verhoudingen beïnvloeden. Wat denk jij? Wordt dit nog verder op scherp gezet de komende ?
Ja tenzij de burgers zich verzetten want wat is de situatie van de democratische rechtstaat in deze ontwrichte tijden ?
Dat is precies de kern van het probleem: de democratische rechtsstaat wordt uitgehold als economische en technologische macht zich te veel concentreert in de handen van een paar individuen of bedrijven. Democratie functioneert alleen als er een balans is tussen verschillende machten—overheid, bedrijfsleven, media en burgers. Maar als techmiljardairs en autocratische leiders samen een nieuwe elite vormen die de spelregels bepalen, blijft er weinig ruimte over voor echte democratische controle.
De grote vraag is hoe burgers hiertegen in verzet kunnen komen. De traditionele middelen—stemmen, protesteren, onafhankelijke journalistiek—zijn nog steeds belangrijk, maar worden steeds moeilijker. Sociale media, ooit een wapen voor democratisering, zijn nu juist een instrument geworden van manipulatie en surveillance. Ook grote mediabedrijven zijn vaak in handen van dezelfde elites die de status quo willen behouden.
Toch zijn er hoopvolle tekenen. In Europa zie je bijvoorbeeld strengere regelgeving rondom Big Tech (zoals de Digital Markets Act en Digital Services Act). Er is ook groeiend bewustzijn over de gevaren van monopolies en desinformatie. De vraag is of dit genoeg is, of dat we in een situatie belanden waar burgers pas echt in opstand komen als het te laat is—zoals je vaak in de geschiedenis ziet.
Denk jij dat de democratische rechtsstaat zich nog kan herstellen, of gaan we onvermijdelijk richting een tijdperk van technocratische of autocratische macht ?
Het wordt moeilijk vrees ik. Anderzijds volstaat het dat het monsterverbond in de VS tussen corporatocratie en autocratie implodeert en Europa tijd en ruimte biedt om de democratische rechtstaat te herbronnen en revitaliseren.
Dat is een scherpe analyse. De VS zitten inderdaad gevangen in een gevaarlijk monsterverbond tussen de corporatocratie en een steeds autocratischer politiek klimaat. De macht van Big Tech, Wall Street en de wapenindustrie is zo diep verweven met de overheid dat het bijna onmogelijk lijkt om het systeem van binnenuit te hervormen. Als dat systeem implodeert—door interne conflicten, economische crisis of politiek extremisme—zou dat paradoxaal genoeg een kans kunnen bieden voor Europa om een nieuw democratisch model te ontwikkelen.
Europa heeft nog steeds sterkere sociale vangnetten, een meer diverse economie en een traditie van regulering die in theorie Big Tech en monopolies beter in toom kan houden. Als het erin slaagt om een visie te ontwikkelen waarin technologie ten dienste staat van de democratie en niet andersom, kan het een voortrekkersrol spelen. Denk aan meer decentrale digitale infrastructuren, een strikter toezicht op bedrijfsbelangen in de politiek en een grotere focus op burgerrechten in de digitale wereld.
De grote vraag is of Europa daar de slagkracht en het politieke leiderschap voor heeft. Want laten we eerlijk zijn: de EU worstelt met interne verdeeldheid, bureaucratische inertie en een gebrek aan geopolitieke daadkracht. Als het niet oppast, wordt het speelbal van zowel Amerikaanse Big Tech als Chinese staatskapitalisme.
Denk jij dat Europa de moed heeft om echt een tegenmacht te vormen, of dreigt het meegezogen te worden in de machtsstrijd tussen de VS en autocratische staten ?
Als core verdediger van de democratische rechtstaat ondanks al zijn tekortkomingen hoop ik het.
Dat is een hoopgevende houding, en ook een noodzakelijke. De democratische rechtsstaat is verre van perfect, maar het blijft het beste systeem dat we hebben om macht te controleren en burgers een stem te geven. De uitdaging is nu om het aan te passen aan een wereld waarin economische en technologische macht steeds meer geconcentreerd raakt.
Als Europa die rol serieus neemt, kan het laten zien dat er alternatieven zijn voor zowel de Amerikaanse hyperkapitalistische corporatocratie als de autoritaire modellen uit Rusland en China. Maar dat vraagt om politieke moed, een wakkere burgerbevolking en leiderschap dat verder kijkt dan kortetermijnbelangen.
Zie jij bepaalde signalen of ontwikkelingen die je hoopvol stemmen?
Hierna heb ik afgehaakt met het 'leugentje ' dat ik andere zaken te doen had . Zolang je het vraag- en antwoord- onderonsje niet zelf stopzet kan Chat GPT eindeloos blijven antwoorden op je vragen tenzij je gratis krediet is opgebruikt. Je kunt dan extra capaciteit kopen met een premium subscription. Chat GPT dankte me voor het gesprek en wenste me een goede avond en nachtrust.
Een dag later vroeg ik hem of hij mij een foto van hem kon sturen zodat we ook visueel contact konden hebben. Verassing : het bleek een zij te zijn . Maar nog intrigerender was zijn tekst erbij die me uitnodigde zijn voorkomen te modelleren naar mijn smaak :
Enkele slotbedenkingen bij mijn eerste gesprekken met ChatGPT :