Mijn hart bloedt en tegelijk groeit er zoveel woede in mij. In de VS heeft de eerste staatsgreep van de 21ste eeuwse tijdsgeest plaats zonder dat de ‘international community’ en de pers er zich druk over maakt ook al dreigt ze wereldwijd catastrofale gevolgen te hebben voor de humane samenleving: nerds in maatpak met een notebook grijpen de macht op commando van de opper-nerd Elon Musk, met dank aan een boomer-autocraat en zakenpresident verblind door de $$$-tekens in zijn ogen. Begrijp mij niet verkeerd, ik heb niets persoonlijk tegen nerds en de innovaties waarmee ze bezig zijn. Ik heb een probleem met de denkbeelden waarmee ze zijn opgegroeid, opgepookt door het marsbevel van een andere opper-nerd Mark Zuckerberg :'Move fast, break things’, en de brokstukken zijn voor de losers. Of de valse belofte van Sergey Brin en Larry Page, de oprichters van Google: 'Don't do evil ' wat nog het best de heersende mentaliteit van de Silicon Valley-community verwoordt : 'fake it till you make it'.
Ik vroeg ChatGPT een illustratie te creëren die het 'trusted web' visualiseerde. Het schreef er ook het bijschrift voor: 'The conceptual illustration is representing a trusted web, security, and transparency'
Ik heb een probleem wanneer de innovaties vooral gebruikt worden door een handvol opper-nerds om nog rijker te worden dan ze al zijn en nog meer macht te verwerven dan ze al hebben waardoor zij uiteindelijk gaan bepalen hoe we moeten gaan leven en consumeren. en welke waarden en vrijheden nog de onze mogen zijn. De speech van de Amerikaanse vice-president JD Vance op de Europese vredesconferentie in Munich was nog maar een voorgerechtje : de democratie zal Amerikaans zijn: nationalistisch, autocratisch, corporatistisch, wit, christian, M/V, asociaal, of ze zal niet zijn.
Het monsterverbond
Het monsterverbond autocratie + corporatocratie + kleptocratie grijpt momenteel de macht in de VS op het dagelijkse ritme van een uitgeschreven maar slechte reality show : Project 2025 geschreven door een aantal extreem rechtse patriottische milities en complotdenkers met ronkende namen zoals Qanon, Oath Keepers en Proud Boys, met als meest publieke figuur Steve Bannon. Hij zorgde ervoor dat Donald Trump in 2016 voor de eerste keer president werd. Met zijn politieke strategie ‘Flood de zone met bullshit’ via de (a)sociale media zorgde hij ervoor dat de mainstream media uit elkaar werden gespeeld. Ze waren niet voorbereid op de tsunami van leugens, desinformatie en fake narratieven die de communicatie overnam en hun de waarheidsvinding overspoelde. Er viel elke dag wat te beleven in het mediacircus. ‘Amusing ourselves to death ‘ voorspelde de Amerikaanse journalist Neil Postman in de jaren ‘80 reeds. Het heeft wat tijd geduurd maar hij zou wel eens gelijk kunnen krijgen.
Verontrustend is dat wat in de VS aan de gang is zich ook geruisloos aan het uitbreiden is in democratieën overal ter wereld. De massa en al wie verantwoordelijkheid draagt in onze samenleving kijkt er naar als konijnen naar een lichtbak. In dictaturen zoals Rusland en China, wat ik verwerpelijke regimes vind, staan de nerds ten dienste van de Grote Leider. Wat dat betreft hebben ze een grote voorsprong op het Westen. Alhoewel, Donald Trump is aan een sterke inhaalbeweging bezig. Enkele Europese copycats warmen zich op. Was het niet zo ernstig ik zou er eens goed om lachen.
Ik heb nooit een probleem gehad om over mijn eigen schaduw heen te stappen als wat gebeurde mijn overtuiging decimeerde met feiten en bewijzen. Dat helikopterperspectief was trouwens een van de belangrijkste redenen voor het mega succes van Dag Allemaal zolang ik er uitgever van was. Naast vermaak stak de redactie zijn nek uit op het gebied van onderzoeksjournalistiek en mediakritiek. Vooral dat laatste was nieuw en not done. Ik vond het niet kunnen dat de eigen sector die de maat neemt van Jan en alleman aan elk toezicht ontsnapt. De best geplaatsten om aan regulering te doen van de media zijn de journalisten zelf. Het taboe van de omerta in medialand blijft een kaakslag voor de ganse sector. Journalisten zouden niet langer op anonieme bronnen hoeven te rekenen wegens de angst voor represailles of job verlies. Anonieme bronnen creëren daarbij een ander probleem. Ze zijn niet altijd betrouwbaar. En klokkenluiders die met harde bewijzen wanpraktijken op de redacties onthullen, zijn nog altijd onvoldoende wettelijk beschermd. De uitzonderingen bevestigen de regel.
De meeste Europese uitgevers hebben te lang onderschat wat de ontwrichtende invloed was van Big Tech op het verdienmodel van hun mediabedrijven. Ik had het daar reeds uitgebreid over in mijn boek 'Fuck de media, red de pers' (2022). Het boek werd doodgezwegen omdat wat ik daarin voorstelde om de Amerikaanse Big Tech media te bestrijden - adequate regulering - niet spoorde met hun eigen verborgen agenda : ze vroegen subsidies aan de overheid om een verregaande consolidatie quasi monopolisering te realiseren zonder dat regulering stokken in de wielen zou steken. En zo geschiedde.
Het was een vals discours dat ze met een verregaande concentratie de opmars van de monopolistische Amerikaanse digitale mediabedrijven zouden kunnen stoppen. De nationale en Europese overheden en beleidsmakers liepen er met open ogen in omdat ze geen flauw benul hadden van hoe de algoritmen van de (a)sociale media werkten en welke ontwrichting ze in de samenleving veroorzaakten , en dat is nog altijd zo. De gekozen weg had dan ook geen spatje invloed op de verdere monopolisering en mondialisering van Big Tech, evenmin als op de extreme mediaconcentratie in een aantal Europese landen.
Recent lekte uit dat DPG Media 244 miljoen € gaat investeren in een concurrent van Google. Het leende daarvoor 100 miljoen euro bij de Europese Investeringsbank (EIB), wat goedkoop geld is want lagere interesten. Dat bedrag komt bovenop de 100 miljoen € die DPG reeds eerder leende van de EIB. Dat de Europese investeringsbank dat doet schept ook vertrouwen bij banken en grootinvesteerders mocht hij ook die willen aanspreken voor zijn grootse en gedurfde plannen. Maar het opvallendste nieuws is dat het gigantische bedrag zal worden geïnvesteerd in een eigen 'trusted web' , zoals DPG Media dat in een perscommuniqué omschreef. En verduidelijkte Christian Van Thillo zelf : 'Wij bouwen elke dag aan ons eigen trusted web, een digitaal netwerk dat al onze sterke merken verbindt en dat voor adverteerders een veilig, kwalitatief alternatief is voor het open web dat technologisch gedomineerd wordt door onder meer Google waar fake news een steeds vaker kwalijke rol speelt.'
De Franse president Macron had het op de inderhaast bijeen geroepen AI-top in Parijs over de lancering en uitbouw van een Franse 'cloud de confiance', een wolk van vertrouwen.
Dat 'trusted' of dat 'confiance' heeft twee gezichten waar de modale gebruiker niet bij stilstaat. Je hebt als gebruiker vertrouwen in de content van de sterke merken (kranten, tijdschriften, tv-zenders enz.) die het veilig, kwalitatief alternatief creëeren voor het open web waarover Christian Van Thillo het heeft en waarmee hij de adverteerders beter kan bedienen. En je hebt het vertrouwen dat de sterke merken die je data massaal verzamelen zonder dat je daar altijd weet van hebt, je rechten niet zullen schenden.
De kracht van emo-trash
Wie zich verdiept in dat 'trusted web' van de twee gezichten aan hetzelfde lijf waar alle digitale en mainstream media mee koketteren - zelfs Musk over zijn platform X dat schaamteloos de leugencultuur heeft genormaliseerd en de data onbeperkt exploiteert - weet wel beter. Het heeft momenteel meer het uitzicht van een fata morgana. Hoe dichterbij je komt, hoe weinig er van overblijft. In de VS heerst de totale deregulering zowel op het gebied van de content - alles kan, alles mag - als op dat van de privacybescherming. In Europa bestaan wetten voor beide : met vrijheid van meningsuiting komt verantwoordelijkheid (racisme, ontkenning van de Holocaust, aanzetten tot haat enz. zijn strafbaar, wat vaak verward wordt met censuur) ; met het verzamelen van data van de online gebruikers komt bescherming van de privacy.
De mainstream media zullen dus tegen de tijdsgeest van de leugencultuur van de (a)sociale media moeten ingaan zowel als tegen de misbruiken op het gebied van de bescherming van de online rechten van de gebruiker waarover Macron het vooral had. Het is niet evident om beide te verzoenen omdat daarop het verdienmodel van de digitale platforms is gebaseerd : de kracht van de content bepaalt de traffic die hij genereert en de veelheid van de data van de gebruikers die hij verzamelt. ´Content moet engagement veroorzaken' dicteerde Zuckerberg van Facebook aan zijn troepen waarmee hij bedoelde dat emo-trash het best geschikt is om de gebruikers massaal naar zijn platforms te lokken en massaal data van hen te verzamelen, Om met de Googles en de Facebooks van deze wereld te concurreren is het dus niet alleen een kwestie van veel geld. Het gaat erom welke grenzen getrokken worden om als 'trusted web' zijn belofte waar te maken op het gebied van de content en tegelijkertijd niet te veel aan financiële en concurrerende slagkracht in te boeten omdat de online rechten van de gebruiker moeten worden gerespecteerd. . Het is de paradox van het internet waarmee alle mediabedrijven worstelen : content en data bescherming versus maximalisatie van het profijt.
De mediabedrijven zijn daar weinig transparant over. Kritiek op het eigen reilen en zeilen is aan hen (nog) niet besteed. Steeds meer burgerbewegingen nemen die taak op zich. Bits of Freedom in Nederland is er zo een. De beweging richt zich op twee voor die vrijheid essentiële grondrechten : communicatievrijheid en privacy. Bits of Freedom reikt jaarlijks zijn Big Brother-award uit voor de 'grootste privacyschender' van het jaar. Het maakte zo pas de winnaar voor 2024 bekend. DPG Media werd de award toegekend omdat de Belgische uitgever 'op grote schaal data van haar abonnees verzamelt en die vervolgens gebruikt om meer advertenties te verkopen.' Er is nog veel werk aan de winkel.
Het contract werd voor de Europese investeringsbank ondertekend door Kris Peeters, ex-CD&V kopstuk en nu ondervoorzitter van de EIB. Beide ondertekenaars poseerden goed geluimd voor de foto. Onder vrienden zeg maar.
Het moonshot
De AI-top in Frankrijk kwam geen dag te vroeg waarbij voormelde keuze op scherp werd gesteld . Daar is recent een inspirerend boek over geschreven door Mariana Mazzucato, een Italiaans-Amerikaans-Britse economist : 'Mission Economy. A moonshot Guide to changing Capitalism'. Haar onderbouwde conclusie snijdt hout. Het algemeen belang moet prioritair zijn in de technologische evolutie en bestuur , weg van het middeleeuws feodalisme en het leenstelsel dat de tech-miljardairs en mediabazen ons willen opdringen, daarbij geholpen door autocratische leiders. Want daar gaat het voor haar over : het is de keuze tussen een democratisch kapitalisme met zijn vrijheden en waarden of een autocratisch kapitalisme met zijn onderwerping en verknechting. En dat is geen kwestie meer van decennia, het gebeurt nu, in real time. Ik kom in een volgende blog terug op wat Mazzucato het 'moonshot' noemt dat de democratie nodig heeft. Ze vindt de uitdaging van dezelfde grootte als de landing van de eerste mensen op de maan.
The winner takes it all
Wie een beetje de razendsnelle evolutie van de digitale revolutie volgt, weet dat de omvang van het risico en de grootte van de leningen en de eigen investeringen irrelevant zijn. De kosten voor de verdere uitbouw van het 'trusted web' zullen hoe dan ook blijven de pan uit swingen. En dan hebben we het nog niet gehad over de grootste revolutie van allemaal sedert mensenheugenis , de artificiële intelligentie (AI) waarvoor de voormelde bedragen niet meer dan wat borrelnootjes zijn. De CEO van het non-profit bedrijf achter Open AI en Artificial General Intelligence (AGI) Sam Altman, stuurde Elon Musk wandelen met zijn bod van 97 miljard $ om het bedrijf te kopen. ‘No thank you’ liet Altman droogjes weten. Benevens een strijd om de macht en geld is het ook een psychologisch monopoly-spel van buitenmaatse ego's en narcisten dat aan ons leven en dat van miljarden mensen raakt. We zien het iets te gemakkelijk over het hoofd.
Of Christian daadwerkelijk een Google-concurrent zal kunnen creëren hangt, benevens van bergen geld, nog van zoveel andere factoren af en niet in het minst van waarover hij en de andere lokale uitgevers het vanaf het begin hadden moeten hebben : strikte regulering die hen beschermt voor de almacht van de Amerikaanse big tech-miljardairs maar die ook het lokale speelveld divers en competitief houdt. Ik vrees dat het daarvoor te laat is.
Dat is geen goed nieuws voor de twee andere overblijvende mediabedrijven van ons land, Mediahuis en Roularta. De CEO's van beide bedrijven zullen zich in hun ochtendkoffie verslikt hebben toen de coup van DPG Media wereldkundig werd gemaakt. Het ontbreken van beschermende wetgeving die ze toen niet nodig vonden, dreigt hen nu zuur op te breken. Ze kunnen nog altijd indien de nood te hoog is, beschutting zoeken onder de paraplu van een van de grote Amerikaanse boemannen. Of, wanneer ze de tijd rijp achten, hun mediabedrijven voor immense sommen verkopen aan de Googles van deze wereld. Dat geldt ook voor DPG Media. En ook hiervoor bestaat geen enkele wettelijke regulering die dat verbiedt.
Of de mainstream media met hun plannen voor een 'trusted web' aan de juiste kant van de journalistiek staan zal nog moeten blijken. De Filipijnse journaliste Maria Ressa, Nobelprijswinnaar voor de Vrede 2021, kan hen inspireren als het over vertrouwen in de pers en in de democratie gaat : ‘Zonder feiten, heb je geen waarheid, en zonder waarheid, kan je geen vertrouwen hebben. Zonder deze drie heb je geen rechtstaat, geen democratie.’
En wat is de toekomst van de democratische rechtstaat en van de pers, de onafhankelijke redacties en de journalisten als het ´moonshot' mislukt?
Ze verdwijnen in een maatschappelijk vacuüm net zoals materie verdwijnt in een zwart gat.