Ik bezocht de VS de eerste keer begin de jaren '70, Los Angeles en San Francisco. Ik was gecharmeerd door de rijkdom en de energie. Ik dacht ‘hier zou ik wel kunnen wonen en oud worden.’ Maar dat was het echte Amerika niet. Na een aantal reizen kriskras van Los Angeles naar New York en vice versa wist ik beter.
Het binnenland van de VS, de prachtige natuur daar gelaten, toont het ware trieste gelaat van de 'American Dream' die een illusie is. Want met de American Dream wordt door de Amerikanen bedoeld dat je de kans hebt om op de sociale ladder op te klimmen tot in de middenstand. In West-Europa heeft een groot deel van de bevolking dat reeds decennia geleden gerealiseerd. Dat is dan ook weer de reden dat wij de American Dream verkeerdelijk interpreteren als de reële kans om schatrijk te worden en toe te treden tot de unicorns met een vermogen van ten minste 1 miljard dollar, wat nog een grotere illusie is. Je kunt evengoed een lotje van de Euromillions kopen. Waarmee ik niet wil gezegd hebben dat je je dromen moet opgeven, wel integendeel, maar begin met deze die haalbaar zijn waarna je, als je die bereikt hebt, je doelstellingen kunt updaten. Want laten we wel wezen, het is een grote leugen dat je ‘alles kunt bereiken als je maar wil’ of dat ‘je gefaald hebt, omdat je je best niet hebt gedaan’, en je wordt weggezet als een loser, waarmee de een procent van de succesrijken ons om de oren slaat en ons een levensgroot schuldgevoel aanpraat. Meer genetisch onderzoek toont aan dat je kansen om succesrijk te zijn en zelfs rijk te worden reeds zouden zijn ingebed in je DNA. De fabel van de meritocratie is de rode wortel die het overgrote deel van ons die in de loterij van de genen met de troostprijzen bedeeld werden, in de rat race houdt.
Je waant je in het 'heart land' van de VS waar de meeste republikeinen wonen vaker in een ontwikkelings- of derdewereldland, en dat is vandaag nog zo : belabberde publieke voorzieningen ( omdat het vaak privé ondernemingen zijn die de aandeelhouders beter bedienen dan de burgers), povere sociale voorzieningen, het overleven van paycheck tot paycheck, de angst om ziek te worden of je job te verliezen, 2 tot 3 jobs om rond te komen en voor velen werken tot je er je kop bijlegt, trailer parken ( erbarmelijke behuizing), derderangs minoriteiten, daklozen, onveiligheid (rampant shootings), vergeten oorlogsveteranen (lippendienst: ‘thank you for your service'), massaal verslaafd aan pijnstillers zoals fentanyl.
De VS zijn minder democratisch dan ze beweren dat ze zijn.
Dat de zogeheten American Dream in België en onze buurlanden door een groot deel van de bevolking reeds lang geleden is gerealiseerd, is (te) weinig gekend. Onbekend is onbemind. We waren te bescheiden om daar mee uit te pakken. Ik heb altijd de West-Europese sociale welvaartsstaat het exportproduct voor de rest van de wereld gevonden . Het is niet gebeurd. Het is een gemiste kans.
De belangrijkste reden daarvoor is dat de European Dream moeilijk te 'branden' is omwille van het feit dat Europa voor vele Europeanen zelf, maar meer nog voor niet-Europeanen nog altijd een abstract begrip is. Dat heeft te maken met de rijke diversiteit van taal en cultuur van elke lidstaat waar we als Europeaan met zijn allen best trots op mogen zijn in plaats van ons te laten verdelen door enkele dissidente stemmen die met hun extreem nationalisme en autocratische opstoten zo lang mogelijk aan de macht willen blijven.
In een land waar geld de belangrijkste en meestal de enige prioriteit is en de winner takes it all, zou ik niet kunnen leven. Het zaagt aan alle pilaren die de democratische rechtsstaat schragen. Het holt onze hard bevochten waarden en vrijheden uit. Het verbindt niet, het verdeelt. Het vergroot de spreidstand tussen de haves en de have nots waarbij vergeleken de Grand Canyon een hink-stap sprongetje is. De VS hebben het grootste aantal miljardairs, dat is waar, maar de kost voor de overige 99 procent en de planeet aarde is enorm.
Het is geen toeval dat de posterboy van dat wat ik het wilde kapitalisme noem, Elon Musk, ‘empathie de fundamentele zwakte van de Westerse beschaving’ heet. Zoals de uitkomst dat evenmin is zoals Hannah Arendt dat reeds decennia geleden concludeerde: ‘waar empathie verdwijnt, komt de barbarij in de plaats.’
We hebben het in Europa zo goed dat we het niet eens meer beseffen en te vanzelfsprekend vinden.
Deze zelfgenoegzaamheid dreigt ons zuur op te breken op een moment dat imperialistische waanbeelden van west tot oost ons worden opgedrongen.